Pałace, dworki, parki

**Wykaz wykorzystywanych ciastek**
Nazwa ciastka	Dostawca / domena	Okres przechowywania	Opis ciastka
_nsid	serwer hostingowy / bieżąca domena	1 dzień	Ciastko generowane przez mechanizm CMS na potrzeby obsługi mechanizmu zabezpieczania przed wywołaniami strony przez np. boty rozsyłające spam.
_cp	serwer hostingowy / bieżąca domena	365 dni	Ciastko zapisywane przez mechanizm CMS na potrzeby obsługi wyrażanych zgód przez użytkownika.
PHPSESSID	serwer hostingowy / bieżąca domena	sesja	Ciastko generowane przez aplikacje oparte na języku PHP (identyfikator ogólnego przeznaczenia używany do obsługi zmiennych sesji użytkownika). Zwykle wartość to liczba generowana losowo, sposób jej użycia może być specyficzny dla witryny, ale dobrym przykładem jest utrzymywanie statusu zalogowanego użytkownika między stronami.
fontsize	serwer hostingowy / bieżąca domena	30 dni	Ciastko generowane przez mechanizm CMS na potrzeby obsługi wielkości wyświetlanej czcionki.
jezyk_www	serwer hostingowy / bieżąca domena	sesja	Ciastko generowane przez mechanizm CMS na potrzeby obsługi wersji językowej strony.
licznikX	serwer hostingowy / bieżąca domena	sesja	Ciastko generowane przez mechanizm CMS na potrzeby obsługi podstawowych statystyk odwiedzin strony (zapis X przyjmuje postać liczby).
licznik[X]	serwer hostingowy / bieżąca domena	15 minut	Ciastko generowane przez mechanizm CMS na potrzeby obsługi podstawowych statystyk odwiedzin strony (zapis X przyjmuje postać liczby).
wersja_gui	serwer hostingowy / bieżąca domena	sesja	Ciastko generowane przez mechanizm CMS na potrzeby obsługi wybranej wizualizacji strony.
bnr[X]	serwer hostingowy / bieżąca domena	od 1 minuty	Ciastko generowane przez mechanizm CMS na potrzeby obsługi wyświetlania banerów z ustawionym czasem karencji (zapis X przyjmuje postać liczby).

Bartoszewice - Pałac

Wybudowany w latach 1913-1917 nowoczesnym wtedy stylu willowym dla Güntera von Pflug- syna właścicieli sąsiedniego Trzcianka. Właściciel był znanym lokalnym działaczem społecznym i gospodarczym, przewodniczącym Związku Rolniczego w Wąbrzeźnie. Pałac czy też willa, jest przykładem nowych tendencji w architekturze, zerwania z historyczną wizją rezydencji ziemiańskiej. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się: częściowo mur oraz bramy wjazdowe, olbrzymi czterokondygnacyjny spichlerz z 1913 roku górujący nad okolicą, kuźnia z 1911 roku- wyjątkowo ciekawa architektonicznie- oraz chlewnia i obora z 1909 roku, rządcówka z końca XIX wieku oraz sześciorak i trzy czworaki z końca XIX wieku.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Blizienko - park podworski- w centrum wsi, po stronie wschodniej od drogi Książki-Blizno. Na starych mapach można znaleźć układ zabudowań dworu i budynków gospodarskich, ale do dziś nie zachował się żaden z nich. Oprócz starodrzewu na miejscu do obejrzenia odcinek drogi brukowanej tzw. kocimi łbami.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Droga w alei lip i kasztanowców w parku podworskim w Blizienku

Widok ogólny parku podworskiego w Blizienku

Błędowo - Dwór

Wzniesiony na początku XIX wieku dla Ernesta Hoofa. Podczas licznych remontów dwór pozbawiono cech stylowych, jednak jego bryła nadal pozostaje ciekawa. Z zabudowań gospodarczych na uwagę zasługuje browar wybudowany prawdopodobnie równocześnie z dworem oraz kuźnia powstała nieco później, w połowie XIX wieku.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Czaple - Dwór

Wzniesiony w połowie XIX wieku w stylu klasycystycznym dla rodziny Schirmer. Po wybudowaniu dworu Czaple często zmieniały właścicieli- Schirmerowie cieszyli się majątkiem przez 16 lat, wszyscy kolejni jeszcze krócej. Ostatnimi przedwojennymi właścicielami dworu w Czaplach byli Marie i Georg Müller. Co ciekawe po wojnie dwór był nadal własnością prywatną, ale do dziś jego stan cały czas się pogarsza- niestety liczne remonty były przeprowadzane niefachowo. Z zabudowań gospodarskich zachowały się: obora, owczarnia, stodoła i czworak- wszystkie przejęte w 1909 roku przez Komisję Kolonizacyjną i przerobione na mieszkania.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Cholewice - Dwór

Wybudowany pod koniec XIX wieku w stylu neorenesansowym w nieistniejącej już miejscowości Cholewice- dziś część Czapli. Ustalenie fundatora dworu jest w tym momencie niemożliwe, gdyż majątek często zmieniał właściciela, a nie wszystkie nazwiska są znane. Z zabudowań gospodarczych dawnego majątku zachowała się obora oraz owczarnia z 1911 roku przerobiona na mieszkania.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Dwór w Cholewicach, widok od strony głównego wejścia

Dwór w Cholewicach, widok od strony parku

Dębowa Łąka - Pałac

Potężny klasycystyczny pałac został wzniesiony w latach 1839-1844 dla Friedricha von Henniga. Budując czteroskrzydłową rezydencję o wymiarach 26x35m chciał on przyćmić majątki wszystkich swoich sąsiadów. Wieża i bogate zdobienia dwu- i trzykondygnacyjnych skrzydeł podkreślają rozmach fundatora. Pałac był własnością rodziny von Hennig do 1892 roku, kiedy to został sprzedany Komisji Kolonizacyjnej. Ziemie rozparcelowano, zaś pałac przekazano Ojcom Ewangelistom. Nowi właściciele utworzyli tam z dniem 1. października 1899 roku seminarium duchowne dla pastorów z okolic Wąbrzeźna. Ponadto na potrzeby rozwijającej się gminy ewangelickiej wznieśli oni w parku kościół (dzisiejszy kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej).

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Pałac w Dębowej Łące z widocznym wejściem głównym

Feliksowo - Dwór

Wybudowany prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku dla rodziny Kopeckich. Ostatnimi właścicielami byli Marta i Franciszek Kopeccy. Wiąże się z nimi ciekawa historia, otóż według miejscowych pan Franciszek był dobrym człowiekiem i uczciwym pracodawcą, ale nie można było tego powiedzieć o pani Marii. Podobno gnębiła ona pracowników majątku, odnosiła się do nich z nienawiścią, zaś ci po jej śmierci zemścili się wyrzucając jej ciało ze wsi.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Grób Marty i Franciszka Kopeckich na cmentarzu w Łobdowie

Głodowo - Dwór

Wybudowany prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku dla nieznanych z nazwiska właścicieli miejscowego majątku. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się oprócz dworu czworak i obora.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Kurkocin - Dwór

Wybudowany pod koniec XIX wieku dla Theodora Fishera w stylu klasycystycznym. Na początku XX wieku syn Theodora- Walter- dobudował do dworu parterową przybudówkę mieszczącą oficynę. Po pożarze w latach 60-tych XX wieku dwór pozbawiono detali architektonicznych. Z zabudowań gospodarczych dawnego majątku zachowały się: murowany dwupiętrowy spichlerz z 1887 roku, wozownia przerobiona na remizę OSP oraz drewniany wiatrak. Pozostałe zabudowania rozebrano w latach 70-tych XX wieku a materiał z nich wykorzystali okoliczni mieszkańcy.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Goryń - Dwór

Wzniesiony w połowie XIX wieku dla Wilhelma Körbera, właściciela Gorynia w latach 1841-1858. Mieszkał on na stałe w Nowych Jankowicach koło Łasina, zaś majątek w Goryniu kupił dla swojego syna Maxymiliana urodzonego w 1831 roku. Max Körber- bo tak był potocznie nazywany- zapisał się w lokalnej historii jako dobry gospodarz i pracodawca dbający o pracowników, założyciel apteki w Goryniu. Dzięki niemu park dworski był niegdyś bogaty w egzotyczne gatunki drzew i krzewów- jego potomkowie wspominając, iż wręcz miłością darzył miłorzęby, tulipanowce, perukowce czy rododendrony. Kolejnym właścicielem- w latach 1900-1906 był lokalny działacz społeczny i polityczny Leon Ossowski. Sprzedał on Goryń Stefanowi Krause, który już po roku pozbył się go na rzecz Gottfrieda Voigta. Ten z kolei w 1918 roku sprzedał swój majątek Józefowi Błochowiakowi. Był on znaczącym lokalnym działaczem społecznym i politycznym zasłużonym dla odbudowy spalonego kościoła w Błędowie, gdzie w 1939 roku został pochowany. Za swoje zasługi dla odbudowy kościoła w 1928 roku został mianowany przez papieża Piusa XI szambelanem papieskim. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się opuszczone, jak jeszcze do niedawna dwór: spichlerz, stodoła, rządcówka, czworak oraz częściowo mur z bramą.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Józefkowo - Dwór

Budowany etapami od połowy XIX wieku do końca lat 30-tych XX wieku. Najstarszy fragment- od strony północnej- powstał dla Emila Plehna, właściciela Józefkowa w latach 1831-1849. Środkowa część dworu z wielospadowym dachem, powstała w latach 70-tych XIX wieku dla syna Emila- Conrada Plehn. Najmłodsze piętrowe skrzydło południowe powstało w latach 1907-1914 dla syna Conrada- Herberta Plehn. W 1937 roku Herbert Plehn z okazji ślubu swojej córki Brigitty przebudował elewację frontową dworu nadając jej rozmachu i elegancji.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Książki - Dwór

Zwany potocznie domem nauczyciela, wybudowany prawdopodobnie pod koniec XIX wieku. W miejscu dzisiejszego parkingu przy cmentarzu znajdowały się przynależące do majątku zabudowania gospodarcze. W nieznanym czasie przed II wojną światową przekształcony w obiekt handlowo-usługowy- na parterze znajdowała się restauracja i sklep kolonialny. Obecnie Gminny Ośrodek Kultury.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Dwór w Książkach krótko przed II wojną światową

Książki - Dwór w Małych Książkach

Wybudowany prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku w stylu klasycystycznym dla właściciela majątku Gut Hehenkirch- Paula Cleinova. Aktualnie budynek nie posiada na elewacji cech stylowych, jest wykorzystywany jako biura firmy Agropol sp z.o.o.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Dwór w Małych Książkach w czasach świetności- fragment dawnej pocztówki

Dwór w Małych Książkach- wygląd współczesny

Łopatki - Dwór

Wybudowany na przełomie XIX i XX wieku przez kolonistów niemieckich, którzy wykupili rozparcelowany majątek Jankowskiego. Aktualnie budynek jest zamieszkały, ale znajduje się w fatalnym stanie, cechy stylowe zatarte, drewniane werandy rozebrane, dostawione przybudówki.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Małe Radowiska - Dwór

Wzniesiony w latach 1872-1874 w stylu klasycystycznym dla Paula Dienera, znanego lokalnego działacza społecznego i politycznego, właściciela majątku Kleine Radowisk w latach 1868-1906. W latach późniejszych majątek dzierżawił od Komisji Kolonizacyjnej a następnie częściowo kupił Lucjan Wilamowski, również lokalny działacz społeczny i polityczny. Po jego śmierci w 1947 roku majątek został przejęty przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. W 1956 roku synowi Lucjana- Józefowi udało się odzyskać majątek. Jego potomkowie wyremontowali dwór i są jego właścicielami po dzień dzisiejszy.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Mgowo - Pałac

Wzniesiony w połowie XIX wieku w stylu klasycystycznym dla Ksawerego Działowskiego. W późniejszych latach znacznie rozbudowany przez licznych kolejnych właścicieli. W 1951 roku podczas remontu został pozbawiony prawie całkowicie cech stylowych- na szczęście zachował się herb Działowskich- Prawdzic- umieszczony na elewacji frontowej. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na marmurowe schody prowadzące na piętro. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się: spichlerz, obora, kuźnia, stajnia, siedem czworaków oraz kaplica dworska. Aktualnie dwór jest wyremontowany i można go wynająć np. na wesela.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Niedźwiedź - Pałac

Centralny fragment dzisiejszego pałacu stanowi klasycystyczny dwór wybudowany w połowie XIX wieku dla Walentyny i Jana Kucharskich. Pod koniec XIX wieku Józef Mieczkowski do dworu teściów dobudował dwa neorokokowe pawilony. We wschodnim pawilonie swoją sypialnię urządził syn Józefa- Wacław. Ozdobił on boczne wejście herbami: swoim- Zagłoba- oraz swojej żony Władysławy Działowskiej- Prawdzic. Ponadto od strony zachodniej dobudował oficynę wraz z kuchnią oraz ośmioboczną neogotycką wieżę. Kolejni właściciele, począwszy od Jana Kucharskiego, na Leszku Mieczkowskim, synu Wacława, skończywszy, tworzyli znane niegdyś w szerokiej okolicy prywatne muzeum- jedno z największych na Pomorzu. Do jego powstania szczególnie przyczynił się Wacław Mieczkowski, za którego dzieło życia jest ono uważane. Z zabudowań dawnego majątku zachowały sie wybudowane w 1913 roku: chlewnia, obora, stodoła, spichlerz i dom ogrodnika.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Słupki ogrodzeniowe z herbami Zagłoba i Prawdzic przy pałacu w Niedżwiedziu

Nielub - Dwór

Wzniesiony w połowie XIX wieku dla Karola von Vogel, który dał się poznać jako znakomity gospodarz- wprowadzał nowoczesne systemy uprawy oraz mechanizację. Architektonicznie dwór prezentuje styl klasycystyczny oraz neogotycki, uroku dodawała mu nieistniejąca już piętrowa drewniana weranda. W skład dawnego majątku wchodzą ponadto czworaki oraz budynki gospodarskie z trzeciej ćwierci XIX wieku takie jak murowana stodoła czy gorzelnia (dawny młyn).

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Orzechowo - Dwór

Murowany, prawdopodobnie z przełomu XIX i XX wieku, otoczony niewielkim parkiem.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Płużnica - Dawny majątek

Pałac zwany zamkiem został wybudowany z klinkierowej cegły w drugiej połowie XIX wieku dla Ernesta Kriegera. Był to potężny budynek częściowo parterowy, częściowo piętrowy, na wysokim fundamencie. Nad pałacem górowała trzykondygnacyjna wieża zwieńczona szpiczastym dachem. Właściciele zadbali o swój komfort montując liczne kominki i piece kaflowe oraz, co rzadko spotykane w tamtych czasach, instalacje wodno-kanalizacyjną ze zbiornikami na wodę na piętrze. Po zniszczeniach wojennych nie podjęto remontu- pałac został ostatecznie rozebrany w latach 60-tych XX wieku, a materiały z rozbiórki posłużyły do rozbudowy budynku Starostwa Powiatowego w Wąbrzeźnie. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się wozownia i owczarnia, obecnie przerobione na mieszkania.

autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków

Dawna wozownia przy nieistniejącym pałacu w Płużnicy

Ryńsk - Pałac

Pierwotny dwór powstał z cegły i kamieni polnych w roku 1751 dla Piotra Tuchołki. Na przełomie XVIII i XIX wieku nowi właściciele majątku Rheinsberg- rodzina Wilkxyckich rozbudowała dwór nadając mu cechy klasycystyczne. Następnie w latach 1872-1881 hrabia Artur Sumiński rozbudował rezydencję tworząc potężny pałac o cechach neorenesansowych i neogotyckich. Po utworzeniu w tym miejscu szkoły zmieniono częściowo układ wnętrz i zatarto wiele cech stylowych.

Sitno - Dawny majątek

Zachowały się pojedyncze budynki gospodarskie oraz dwojaki z przełomu XIX i XX wieku.

Sosnówka - Dwór

Murowany z czerwonej cegły i kamienia, prawdopodobnie z przełomu XIX i XX wieku.

Budynek mieszkalny przy dworze w Sosnówce, prawdopodobnie oficyna

Trzcianek - Dwór

Murowany, powstały w latach 90-tych XIX wieku dla Paula von Pflug. Jest to ta sama rodzina von Pflug, której własnością były sąsiednie Bartoszewice (gm. Płużnica), tam swoją rezydencję wybudował syn Paula- Günter. Zabudowania gospodarskie nie zachowały się- wszystkie zostały rozebrane w latach 70-tych XX wieku, a materiał z rozbiórki wtórnie wykorzystany przez okolicznych mieszkańców.

Uciąż - Dwór

Wybudowany w latach 1868-1869 w stylu klasycystycznym dla Apolinarego Działowskiego. Dwór został wybudowany z cegły, na kamiennym fundamencie. Z oryginalnego wyposażenia zachowały się drzwi wewnętrzne oraz drewniana podłoga w salonie. Z zabudowań dawnego majątku zachowała się jedynie rządcówka oraz dom dla pracowników, oba przebudowane.

Wałycz - Pałac

Murowany, powstawał etapami dla kolejnych właścicieli majątku. Środkowy fragment obecnego pałacu stanowi prawdopodobnie XVIII wieczny dwór wybudowany dla rodziny Jeżewskich. Piętro, neobarokowe przybudówki i reprezentacyjny ganek to pamiątki rozbudowy pałacu w XIX wieku dla rodziny Działowskich. Na początku XX wieku kolejni właściciele majątku- Chełmiccy- ufundowali kolejne przybudówki, tym razem klasycystyczne zwieńczone attyką. Oprócz pałacu z zabudowań dawnego majątku zachowały się: gorzelnia, rządcówka, obora, stajnia, kuźnia, spichlerz, oficyny i częściowo murowana brama- wszystko z drugiej połowy XIX wieku.

Węgorzyn - Dwór

Murowany z cegły i kamienia polnego, powstał w drugiej połowie XIX wieku w stylu klasycystycznym z elementami neorenesansowymi. Fundatorami byli prawdopodobnie Georg i Marie Gildemeister. Powojenne remonty spowodowały zniszczenie cech stylowych i detali architektonicznych. Z zabudowań dawnego majątku oprócz dworu zachowały się: owczarnia, dwojaki i niewielki budynek gospodarczy- wszystko z końca XIX wieku.

Wronie - Pałacyk myśliwski

Wzniesiony w latach 90-tych XIX wieku w stylu willowym dla hrabiostwa Albrechta i Marthy von Alvensleben z Ostromecka. Pełnił funkcję reprezentacyjnej rezydencji na czas polowań właścicieli potężnego majątku. Z zabudowań gospodarskich z przełomu XIX i XX wieku przetrwały: wozownia, obora, chlewnia, czworak i rządcówka.

Zaskocz - Park podworski i oficyna

Pozostałości po dawnym majątku rodziny Zakrzewskich. Prawdopodobnie do 1945 roku znajdował się tu klasycystyczny dwór, w którym wg lokalnych legend znajdowała się loża masońska- ile w tym prawdy, nie wiadomo. Po dworze niema już śladu- prawdopodobnie wynika to z tego, iż Zakrzewscy byli podobno skonfliktowani z lokalnymi Niemcami, zaś ci postarali się, aby po właściciele nie mieli dokąd wracać. Dzieła zniszczenia dokonały powojenne władze zezwalające na wywóz materiałów budowlanych przez lokalnych mieszkańców. Z zabudowań dworskich zachowała się duża piętrowa oficyna, trzy czworaki i dom na skraju parku należące prawdopodobnie do ogrodnika lub zarządcy majątku. Zabudowań dworskich było niegdyś dużo więcej- cała przestrzeń pomiędzy czworakami położonymi na przeciwnych końcach centrum wsi była zabudowana. Zachował się pięć z prawie czterdziestu budynków zaznaczonych tam na przedwojennej mapie. W częściowo zachowanym parku podworskim można oglądać pomnikowe dęby i częściowo zachowane brukowane alejki.

Zieleń - Dawny majątek

W latach 90-tych XX wieku rozebrano zrujnowany dwór stanowiący centrum majątku. Do dnia dzisiejszego zachowały się: park ze stawem, piętrowa oficyna oraz częściowo gorzelnia.