Powiat
Wąbrzeski

Szlaki turystyczne proponowane przez użytkowników serwisu TRASEO.PL:

Toruń – Grudziądz (szlak rowerowy, niebieski) Toruń - Piwnice - Olek - Grodno - Dźwierzno - Ryńsk - Wąbrzeźno - Radzyń Chełmiński - Okonin - Pokrzywno - Grudziądz

• autor: https://wirtualneszlaki.pl/szlaki-rowerowe/torun-grudziadz-szlak-rowerowy-niebieski

Grudziądz – Ryńsk (szlak pieszy, czerwony) GRUDZIĄDZ - Rudnik (jez.) - Piaski -Dębieniec - Zielnowo - Radzyń Chełmiński - N. Wieś Królewska - Czaple - Przydwórz - RYŃSK

 Ziemia Chełmińska jest tym zakątkiem naszego kraju, który nie wymaga specjalnej zachęty aby tu przyjechać. Turyści, którzy raz zobaczyli tę piękną krainę historyczną będą na stałe adorować przepiękne wiejskie, gotyckie kościoły, liczne dwory i pałace oraz szereg pamiątek związanych z architekturą obronną. Szlak czerwony z Grudziądza do Ryńska,, który przebiega przez te ziemię, liczy łącznie 41 km.
Zapraszamy do wędrówki.

0,0 km Grudziądz (skrzyżowanie ul. ul. Kasprowicza i Chełmińskiej) – począ­tek znakowanych szlaków: czerwonego Grudziądz – Ryńsk i niebieskiego Grudziądz – Klamry o długości 28 km). Miasto liczy ponad 110.000 mie­szkańców – gród wzm. w 1064 r. kiedy został zajęty przez Prusów. W 1218 r. ks. Konrad Mazowiecki nadał gród bpowi pruskiemu Chrystianowi. Od 1231 r. gród grudziądzki należy do Krzyżaków, którzy za sprawą mistrza krajowe­go Meinharda von Ouerfurt nadali mu w 1291 r. przywilej lokacyjny. Nastąpi­ła rozbudowa miasta. Grudziądz został opasany systemem murów obron­nych z 4-ma bramami i 10-ma basztami. Nad miastem na stromej nadwi­ślańskiej skarpie został pobudowany zamek, będący centrum administracyj­nym komturii grudziądzkiej. Dzięki otrzymanym przywilejom handlowym mia­sto w krótkim czasie mocno się rozwinęło i rozbudowało, stając się w XIV w. jednym z ważniejszych ośrodków handlu zbożem w Ziemi Chełmińskiej. W 1411 r. na rynku miasta został ścięty przez Krzyżaków jeden z przywódców Towarzystwa Jaszczurczego Mikołaj z Ryńska, chorąży Ziemi Chełmińskiej. W 1440 roku przedstawiciele miasta zgłosili akces do Związku Pruskiego. II Pokój Toruński (w 1466 r.) spowodował zmiany własności w Ziemi Chełmiń­skiej, miasto przeszło pod władzę króla Kazimierza Jagiellończyka, który ustanowił tu starostwo. Miasto było jedną z 3-ch siedzib sejmiku pruskiego a po roku 1526 zostało siedzibą sejmiku generalnego. W 1564 r. miasto na­wiedziła wielka dżuma, która spustoszyła Grudziądz. W grudniu 1655 r. zo stało zajęte przez Szwedów, którzy znacznie umocnili zamek. W 1703 r. rozpoczęty się przemarsze wojsk saskich, szwedzkich i polskich powodując straty w ludności oraz gospodarczy upadek. W 1772 r. Grudziądz w wyniku rozbioru został przyłączony do państwa pruskiego. Król Fryderyk Wielki roz­począł w 1775 r. budowę twierdzy. W 1832 r. w twierdzy zostali internowani powstańcy listopadowi, którzy potem na emigracji w Anglii założyli “Gromadę Grudziąż”.

Twierdza grudziądzka ponownie stała się miejscem internowania powstańców styczniowych w 1864 r. W II połowie XIX w. nastąpił roz­wój przestrzenny miasta, powstała cała sieć połączeń drogowych i kolejo­wych, uruchomiono wiele fabryk i zakładów. Miasto uzyskało niepodległość w dniu 23 stycznia 1920 roku. W dniu 4 września 1939 r. nastąpiło wejście wojsk hitlerowskich do Grudziądza dając początek bezwzględnej agresji i terroru wobec mieszkańców Polaków. Wysiedlenia, procesy, prześladowa­nia Polaków to tylko część represji ze strony okupanta, ostateczne kończyły się egzekucjami w żwirowni w Mniszku oraz lasach Gór Księżych. W dniu 5 marca 1945 r. miasto zostało wyzwolone przez wojska Armii Czerwonej.

Ciekawostki: ruiny zamku krzyżackiego z XIII w., fragmenty murów miejskich z przełomu Xlll/XV w., kościół gotycki p.w. Św. Mikołaja z przełomu XIII/XIV w. w którym zachowana polichromia gotycka z XIV w., późnoromańska chrzciel­nica z I połowy XIII wieku, kościół p.w. Św. Franciszka Ksawerego z 1723 r. barokowy, Brama Wodna z XIV w. Spichrze z XVI-XVIII w. częściowo prze­budowane, Pałacyk Opatek z około 1730 r., dawny klasztor reformatorów z XVIII w., Twierdza Grudziądzka zbudowana w latach 1766-86, zabytek tech­niki tzw. Rów Hermana z 1386 r., zabytkowe kamienice z XV-XVIII w., budy­nek dawnego kolegium Jezuickiego z XVII i XVIII w. obecnie wykorzystywa­ny na ratusz miasta. Restauracje. Hotele. Dojazd PKP i PKS.

3,0 km Rudnik (jezioro) – wzmiankowane w 1573 r. W 1721 r. wymieniany jest młyn nad jeziorem. Jezioro posiada powierzchnię 170 ha i max głębokość 12 m. Nad jego brzegami jest zlokalizowanych szereg ośrodków wypoczynkowych. Osada wzm. w 1664 r. należąca do starostwa grudziądzkiego. W 1721 r. dobra dzierżawi starosta Jan Szembek. Punkt rozwidlenia szlaku niebieskiego Grudziądz – Klamry. W sezonie czynna restauracja. Dojazd MZK.

4,0 km Marusza (rzeczka) – wypływa w okolicy wsi Marusza i wpływa do jeziora Rudnickiego, posiada długość około 22,5 km.

4,5 km Rudnik (jezioro) – ośrodek sportów wodnych.

7,3 km Piaski – wieś wymieniana w 1773 r. W 1789 r. należy do króla pruskiego. Ciekawostki: kościół p.w. NMP Królowej Polski murowany, zbudowany w 1900 roku. Dojazd MZK i PKS.

9,0 km Turznice (wieś) – gród wzm. w 1277 r. kiedy był bezskutecznie oble­gany przez Jaćwięgów. W latach 1423-24 była własnością rycerską w kom-turstwie grudziądzkim. W 1484 r. wymieniany jest rycerz Szymon z Turznic. W 1498 r. jest wzm. młyn wodny i młynarz Wojtek. W latach 1540-72 wieś należy do Jana Turznickiego. W roku 1667 wieś nabywają benedyktynki z Grudziądza u których wieś znajduje się do kasaty zakonu. W 1800 r. majątek kupuje Johann August Reichel. W rękach tej ostatniej rodziny wieś po­zostaje przez cały XIX w. Ciekawostki: kościół p.w. Św. Józefa, drewniany, bezstylowy wzniesiony w 1936 r. W kościele warte uwagi 2 mosiężne lichtarze datowane na XV/XVI w., nisza źródliskowa – pomnik przyrody nieożywionej uznany w 1985 r. Dojazd PKS.

12,0 km Dębieniec (wieś) – gród wzm. w 1222 r. w dokumencie ks Konrada Mazowieckiego, który przekazuje go bpowi pruskiemu Chrystianowi. W koń­cu XII w. gród znajdował się w rękach komesa Żyrona. W 1409 r. w doku­mencie występuje Rudger z Dębieńca. Wieś stanowi własność rycerską w komturstwie radzyńskim. W 1440 r. jest wymieniany rycerz Mikołaj z Dębieńca, który współdziała ze Związkiem Pruskim.

W 1570 r. właścicielem dóbr jest Daniel Plemięcki, a w 1640 r. Mikołaj Wejher. W 1879 r. wieś należy do Lorenza von Rybińskiego. W latach 1920-46 dobra stanowiły własność Ro­mualda Grzybowskiego.

Ciekawostki: pałac wzniesiony w latach 1861-64 staraniem Rybińskiego według projektu arch. Arnolda Hausa, późnoklasycystyczny. W 1910 r. za Bolesława Donimirskiego został powiększony o skrzydło. W otoczeniu pałacu znajduje się park krajobrazowy z kolistym podjazdem przed front pałacu. Park został założony w II połowie XIX w. i posiada 25 gatunków drzew, wśród których znajduje się klon cukrowy, jarząb szwedzki oraz żywotnik. Nad stawem na półwyspie wznosi się neogotycka kaplica pałacowa p.w. Św. Wawrzyńca zbudowana przez Rybińskiego w latach 1862-68. W pd-zach części Dębieńca w widłach 2 strumieni znajduje się późno­średniowieczne grodzisko pierścieniowate o regionalnej nazwie “Zbójecka Jama”. Dojazd PKS.

15,0 km Zielnowo (wieś) – osada wzm. w 1222 r. kiedy to została przekaza­na bpowi pruskiemu Chrystianowi przez ks Konrada Mazowieckiego, Po­przednio pod koniec XII w. znajdowała się w rękach komesa Żyrona. W 1414 r. wieś wymieniana w krzyżackiej “Księdze Strat” z racji poniesionych szkód wojennych. W 1438 r. wieś stanowi królewszczyznę. Ciekawostki: chaty drewniane o i konstrukcji zrębowej kryte strzechą z XIX w. I cmentarz ewangelicki z połowy XIX w. Dojazd PKS.

20,0 km Radzyń Chełmiński – niewielkie miasto w ziemi chełmińskiej około 20 km na pd-wsch od Grudziądza. Gród wymieniany w 1015 r. kiedy to zo­staje zdobyty przez wojów Bolesława Chrobrego na Prusach. Na początku XIII w. Radzyń stanowił silny ośrodek administracyjny należący do dzielnicy mazowieckiej. W 1224 r. gród od synów wojewody mazowieckiego Krystyna kupuje bp pruski Chrystian, który w 1231 r. przekazuje go krzyżakom. W 1234 r. prawdopodobnie dochodzi do lokalizacji miasta, W 1285 r. komtur krajowy ziemi chełmińskiej Konrad von Thierberg odnawia przywilej lokacyj­ny miasta wydany przez mistrza krajowego Hermana von Balka. XIII wiek to okres powstań plemion pruskich, dochodzi do wielokrotnych oblężeń miasta oraz dwukrotnego jego zdobycia. W 1440 r. miasto przystępuje do Związku Pruskiego. Po wybuchu wojny 13-letniej w 1454 r. miasto i zamek zajmują Związkowcy. Ostatecznie po zakończeniu wojny w 1466 r. (pokój Toruński) Radzyń jest włączony do Korony. W 1575 r. miasto niszczy pożar. Kolejne stulecie przynosi wojny szwedzkie, które niszczą cały kraj w tym Radzyń. Od tego czasu datuje się upadek miasta i jego znaczenia. W 1772 r. Radzyń znalazł się w zaborze pruskim podlegając administracyjnie rejencji kwidzyń­skiej. Wyzwolenie miasta spod jarzma zaborcy nastąpiło w styczniu 1920 r. II wojna światowa zawitała do Radzynia Chełmińskiego w pierwszych dniach września 1939 r. Noc okupacji hitlerowskiej zakończyła się dla jego mie­szkańców w dniu 25 stycznia 1945 r. kiedy to miasto zostało wyzwolone przez oddziały 65 armii wojsk radzieckich.

W 1570 r. właścicielem dóbr jest Daniel Plemięcki, a w 1640 r. Mikołaj Wejher. W 1879 r. wieś należy do Lorenza von Rybińskiego. W latach 1920-46 dobra stanowiły własność Ro­mualda Grzybowskiego.

Ciekawostki: pałac wzniesiony w latach 1861-64 staraniem Rybińskiego według projektu arch. Arnolda Hausa, późnoklasycystyczny. W 1910 r. za Bolesława Donimirskiego został powiększony o skrzydło. W otoczeniu pałacu znajduje się park krajobrazowy z kolistym podjazdem przed front pałacu. Park został założony w II połowie XIX w. i posiada 25 gatunków drzew, wśród których znajduje się klon cukrowy, jarząb szwedzki oraz żywotnik. Nad stawem na półwyspie wznosi się neogotycka kaplica pałacowa p.w. Św. Wawrzyńca zbudowana przez Rybińskiego w latach 1862-68. W pd-zach części Dębieńca w widłach 2 strumieni znajduje się późno­średniowieczne grodzisko pierścieniowate o regionalnej nazwie “Zbójecka Jama”. Dojazd PKS.

15,0 km Zielnowo (wieś) – osada wzm. w 1222 r. kiedy to została przekaza­na bpowi pruskiemu Chrystianowi przez ks Konrada Mazowieckiego, Po­przednio pod koniec XII w. znajdowała się w rękach komesa Żyrona. W 1414 r. wieś wymieniana w krzyżackiej “Księdze Strat” z racji poniesionych szkód wojennych. W 1438 r. wieś stanowi królewszczyznę. Ciekawostki: chaty drewniane o i konstrukcji zrębowej kryte strzechą z XIX w. I cmentarz ewangelicki z połowy XIX w. Dojazd PKS.

20,0 km Radzyń Chełmiński – niewielkie miasto w ziemi chełmińskiej około 20 km na pd-wsch od Grudziądza. Gród wymieniany w 1015 r. kiedy to zo­staje zdobyty przez wojów Bolesława Chrobrego na Prusach. Na początku XIII w. Radzyń stanowił silny ośrodek administracyjny należący do dzielnicy mazowieckiej. W 1224 r. gród od synów wojewody mazowieckiego Krystyna kupuje bp pruski Chrystian, który w 1231 r. przekazuje go krzyżakom. W 1234 r. prawdopodobnie dochodzi do lokalizacji miasta, W 1285 r. komtur krajowy ziemi chełmińskiej Konrad von Thierberg odnawia przywilej lokacyj­ny miasta wydany przez mistrza krajowego Hermana von Balka. XIII wiek to okres powstań plemion pruskich, dochodzi do wielokrotnych oblężeń miasta oraz dwukrotnego jego zdobycia. W 1440 r. miasto przystępuje do Związku Pruskiego. Po wybuchu wojny 13-letniej w 1454 r. miasto i zamek zajmują Związkowcy. Ostatecznie po zakończeniu wojny w 1466 r. (pokój Toruński) Radzyń jest włączony do Korony. W 1575 r. miasto niszczy pożar. Kolejne stulecie przynosi wojny szwedzkie, które niszczą cały kraj w tym Radzyń. Od tego czasu datuje się upadek miasta i jego znaczenia. W 1772 r. Radzyń znalazł się w zaborze pruskim podlegając administracyjnie rejencji kwidzyń­skiej. Wyzwolenie miasta spod jarzma zaborcy nastąpiło w styczniu 1920 r. II wojna światowa zawitała do Radzynia Chełmińskiego w pierwszych dniach września 1939 r. Noc okupacji hitlerowskiej zakończyła się dla jego mie­szkańców w dniu 25 stycznia 1945 r. kiedy to miasto zostało wyzwolone przez oddziały 65 armii wojsk radzieckich.

W 1570 r. właścicielem dóbr jest Daniel Plemięcki, a w 1640 r. Mikołaj Wejher. W 1879 r. wieś należy do Lorenza von Rybińskiego. W latach 1920-46 dobra stanowiły własność Ro­mualda Grzybowskiego.

Ciekawostki: pałac wzniesiony w latach 1861-64 staraniem Rybińskiego według projektu arch. Arnolda Hausa, późnoklasycystyczny. W 1910 r. za Bolesława Donimirskiego został powiększony o skrzydło. W otoczeniu pałacu znajduje się park krajobrazowy z kolistym podjazdem przed front pałacu. Park został założony w II połowie XIX w. i posiada 25 gatunków drzew, wśród których znajduje się klon cukrowy, jarząb szwedzki oraz żywotnik. Nad stawem na półwyspie wznosi się neogotycka kaplica pałacowa p.w. Św. Wawrzyńca zbudowana przez Rybińskiego w latach 1862-68. W pd-zach części Dębieńca w widłach 2 strumieni znajduje się późno­średniowieczne grodzisko pierścieniowate o regionalnej nazwie “Zbójecka Jama”. Dojazd PKS.

15,0 km Zielnowo (wieś) – osada wzm. w 1222 r. kiedy to została przekaza­na bpowi pruskiemu Chrystianowi przez ks Konrada Mazowieckiego, Po­przednio pod koniec XII w. znajdowała się w rękach komesa Żyrona. W 1414 r. wieś wymieniana w krzyżackiej “Księdze Strat” z racji poniesionych szkód wojennych. W 1438 r. wieś stanowi królewszczyznę. Ciekawostki: chaty drewniane o i konstrukcji zrębowej kryte strzechą z XIX w. I cmentarz ewangelicki z połowy XIX w. Dojazd PKS.

20,0 km Radzyń Chełmiński – niewielkie miasto w ziemi chełmińskiej około 20 km na pd-wsch od Grudziądza. Gród wymieniany w 1015 r. kiedy to zo­staje zdobyty przez wojów Bolesława Chrobrego na Prusach. Na początku XIII w. Radzyń stanowił silny ośrodek administracyjny należący do dzielnicy mazowieckiej. W 1224 r. gród od synów wojewody mazowieckiego Krystyna kupuje bp pruski Chrystian, który w 1231 r. przekazuje go krzyżakom. W 1234 r. prawdopodobnie dochodzi do lokalizacji miasta, W 1285 r. komtur krajowy ziemi chełmińskiej Konrad von Thierberg odnawia przywilej lokacyj­ny miasta wydany przez mistrza krajowego Hermana von Balka. XIII wiek to okres powstań plemion pruskich, dochodzi do wielokrotnych oblężeń miasta oraz dwukrotnego jego zdobycia. W 1440 r. miasto przystępuje do Związku Pruskiego. Po wybuchu wojny 13-letniej w 1454 r. miasto i zamek zajmują Związkowcy. Ostatecznie po zakończeniu wojny w 1466 r. (pokój Toruński) Radzyń jest włączony do Korony. W 1575 r. miasto niszczy pożar. Kolejne stulecie przynosi wojny szwedzkie, które niszczą cały kraj w tym Radzyń. Od tego czasu datuje się upadek miasta i jego znaczenia. W 1772 r. Radzyń znalazł się w zaborze pruskim podlegając administracyjnie rejencji kwidzyń­skiej. Wyzwolenie miasta spod jarzma zaborcy nastąpiło w styczniu 1920 r. II wojna światowa zawitała do Radzynia Chełmińskiego w pierwszych dniach września 1939 r. Noc okupacji hitlerowskiej zakończyła się dla jego mie­szkańców w dniu 25 stycznia 1945 r. kiedy to miasto zostało wyzwolone przez oddziały 65 armii wojsk radzieckich.

41,0 km Ryńsk (wieś) – wzm. w 1341 r. kiedy to wielki mistrz Dytrych von Altenburg czyni nadanie dla sołtysa Jana. W 1397 r. Mikołaj z Ryńska, jego brat Hanusz oraz bracia Fryderyk i Mikołaj z Kitnowa założyli “Towarzystwo Jaszczurcze”. W 1414 r. wieś jest wymieniona w krzyżackiej “Księdze Strat” z powodu dużych strat wojennych m.in. została spalona wieś. W roku 1526 król Zygmunt I nadaje przywilej własności na wieś dla Jerzego i Konrada Plemięckich. Dobra w 1766 r. należą do Marianny Wilksyckiej, po niej od 1800 r. do Jakuba Wilksyckiego, a od 1872 r. do hr Artura Sumińskiego.

Ciekawostki: dwór zbudowany na przełomie XVIII/XIX w., rozbudowany w 1897 r. W otoczeniu dworu park krajobrazowy założony w II połowie XIX w z 25 gatunkami drzew. Niektóre z nich jak cis o obwodzie 106 cm wysokości 7,5 m w wieku 500 lat, skupienie 4 dębów o obwodzie 338-525 cm wysokości 29-34 m w wieku 250-350 lat oraz skupienie 5 drzew (4 dęby – obwód 305-356 cm wysokość 23-25 m, wiek 120-150 lat i kasztanowiec o obwodzie 345 cm wysokości 20 m w wieku 150 lat) stanowią pomniki przyrody ożywionej.

Kościół p.w. Św. Wawrzyńca wzniesiony w I połowie XIV w. gotycki z granitową kropielnicą prawdopodobnie średniowieczną i dzwonem z minuskułą z XV w. Kościół poewangelicki z końca XIX w. z położonym obok obeliskiem kamiennym z nazwiskiem mjr. Hertela z Zajączkowa. Murowane 4-ry czworaki z końca XIX w. Na styku 2 jezior: Szańce i Ryńskiego zlokalizowano grodzisko wyżynne eliptyczne położone 1 km na pd-zach od wsi czynne IX-XV w. Przy szosie w kierunku na Orzechowo stoi żelbetonowy schron z 1944 r. Koniec szlaku czerwonego Grudziądz – Ryńsk i początek szlaku żółtego Ryńsk – Firlus o długości 18 km. Bar. Dojazd PKS.

Henryk Miłoszewski

• autor: https://wirtualneszlaki.pl/szlaki-piesze/grudziadz-rynsk-kp-4041-c-szlak-pieszy-czerwony

Lista szlaków:

Szlaki turystyczne piesze:

• szlak czerwony, szlak KP-4041-c: Grudziądz – Ryńsk, długość 41 km, przechodzący przez miejscowości: Grudziądz, Rudnik, Marusza, Turznice, Dębieniec, Zielnowo, Radzyń Chełmiński, Janowo, Gziki, Stanisławki, Nowa Wieś Królewska, Czaple, Przydwórz, Trzciano i Ryńsk;
• szlak żółty: Ryńsk – Firlus, długość 18 km, przechodzący przez miejscowości: Ryńsk, Zajączkowo, Świętosław, Szerokopas, Drzonowo,Lipienek i Firlus;
• szlak zielony, szlak KP-4077-z: Jabłonowo Pomorskie – Wąbrzeźno, Kowalewo Pomorskie – Ciechocin, długość ok. 52 km przechodzący przez miejscowości: Ciechocin, Jezioro Okonin, Skępsk, Gajewo, Jezioro Oszczywilk, Gapa, Bielsk, Kowalewo Pomorskie, Podborek, Pluskowęsy, Piątkowo, Wielkie Radowiska, Niedźwiedź, Wałycz, Wąbrzeźno, Frydrychowo, Łopatki, Łopatki Polskie, Rywałd Królewski i Szlachecki, Bursztynowo, Białobłoty, Jabłonowo Zamek i Jabłonowo Pomorskie;

Szlaki historyczne:

• „Szlak Grunwaldzki” – ma kilka wariantów na terenie powiatu:

1. wariant przez Radzyń Chełmiński Wąbrzeźno przez Stanisławki, Wronie, Cymbark;
2. wariant przez Przydwórz do Ryńska i Orzechowa, dalej do Kowalewa i Golubia-Dobrzynia;
3. wariant przez Grudziądz – Radzyń Chełmiński – Wąbrzeźno, następnie Czystochleb – Małe Radowiska – Zieleń – Pływaczewo do Kowalewa Pomorskiego.

• „Szlak Towarzystwa Jaszczurczego” Szlak wiedzie przez: Toruń – Chełmno – Stolno – Lisewo – Płużnicę – Wąbrzeźno – Ryńsk – Kowalewo Pomorskie – Ostrowite – Golub-Dobrzyń – Lipnicę – Pułkowo – Wrocki – Brodnicę – Jabłonowo Pomorskie – Rywałd Królewski – Radzyń Chełmiński – Pokrzywno –Grudziądz – Rogóźno – Łasin – Kwidzyn. Szlak Towarzystwa Jaszczurczego prowadzi przez miejsca związane z działalnością Towarzystwa Jaszczurczego oraz przez zabytki architektury i urbanistyki późnego średniowiecza. Przez teren powiatu można wybrać dwa warianty:

1. Chełmno – Wąbrzeźno, długość 38 km, przez Grubno, Stolno, Lisewo, Płużnicę, Czaple, Przydwórz, Ryńsk, Wąbrzeźno;
2. Wąbrzeźno – Ryńsk – Golub-Dobrzyń, długość 33 km, przez Wąbrzeźno, Ryńsk, Orzechówko, Kowalewo Pomorskie do Golubia-Dobrzynia.

Szlaki turystyczne rowerowe:

• szlak TO-7001-n: Toruń – Olek – Wąbrzeźno – Radzyń Chełmiński– Grudziądz. Szlak prowadzi z Torunia przez Olek, Różankowo, Piwnice, Wytrębowice, Ostaszewo, Sławkowo, Mirakowo, Zalesie, Zelgno, Dźwierzno, Węgorzyn, Zajączkowo, Ryńsk, Trzciano, Przydwórz, Trzcianek, Makswałd, Wronie, Stanisławki, Gziki, Janowo, Radzyń Chełmiński, Zielnowo, Dębieniec, Turznice, Piaski, Rudnik do Grudziądza. Długość 86 km;
• Brodnica – Bobrowo – Lembarg – Brudzawy – Osieczek – Dębowa Łąka – Kurkocin – Niedźwiedź - Wielkie Radowiska – Pluskowęsy – Kowalewo Pomorskie. Długość 59 km;
• Kowalewo Pom. – Srebrniki – Orzechowo – Ryńsk – Płużnica – Nowa Wieś Królewska – Radzyń Chełm. – Wronie – Wąbrzeźno.
  Długość 55 km.

Samochodowe szlaki turystyczne

• Szlak Towarzystwa Jaszczurczego: Toruń – Chełmno – Wąbrzeźno – Ryńsk – Golub-Dobrzyń – Brodnica – Rywałd Szlachecki – Radzyń Chełmiński – Grudziądz – Kwidzyn Długość 290 km.
• Szlak Zamków Ziemi Chełmińskiej: Toruń – Zamek Bierzgłowski – Papowo Biskupie – Wąbrzeźno – Radzyń Chełmiński – Pokrzywno – Grudziądz – Rogóźno Zamek – Nowe Miasto Lubawskie – Kurzętnik – Brodnica – Golub-Dobrzyń – Kowalewo Pomorskie – Złotoria – Toruń. Długość 282 km.

Kościoły gotyckie

Propozycje tras umożliwiających zwiedzenie wybranych kościołów gotyckich Ziemi Chełmińskiej.

• Trasa dla zmotoryzowanych: Grudziądz – Rogóźno-Zamek – Dąbrówka Królewska – Gruta – Okonin – Radzyń Chełmiński – Nowa Wieś Królewska – Płużnica – Lisewo (przez Krusin – Linowiec) – Wabcz (przez Robakowo) – Sarnowo – Grudziądz.Długość 104 km.
• Propozycja trasy alternatywnej dla zmotoryzowanych: Toruń – Grębocin – Papowo Toruńskie – Gostkowo – Rogowo – Kowalewo Pomorskie – Radowiska Wielkie – Niedźwiedź – Dębowa Łąka – Kurkocin – Łobdowo – Wrocki – Brodnica. Długość 94 km.
• Trasa rowerowa Brodnica – Bobrowo – Lembarg – Brudzawy – Osieczek – Dębowa Łąka – Łobdowo – Kurkocin – Wielkie Radowiska – Niedźwiedź – Wąbrzeźno. Długość 52 km.

• autor: www.pttk.torun.pl