Jak się uczyć? - radzi Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Wąbrzeźnie
Jak się uczyć …? To pytanie, które każdy z nas zadawał sobie nieraz. Opanowanie w przypadku dzieci i młodzieży – umiejętności szkolnych, materiału nauczania z danego przedmiotu, czy w przypadku dorosłych nowych umiejętności potrzebnych w życiu codziennym np.: prowadzenia samochodu, czy umiejętności związanych z nowymi technologiami wymaga niewątpliwie nauki.
Niestety, nie ma gotowych recept. Efekty uczenia się są zależne od wielu czynników do których należy m.in. potencjał intelektualny, zainteresowanie, motywacja, gotowość do wysiłku, zdolność do koncentracji, umiejętność rozwiązywania i radzenia sobie z trudnościami, zdrowy tryb życia oraz wsparcie ze strony otoczenia. Uczenia się, też trzeba się nauczyć. Pomocna w tym może być przede wszystkim znajomość siebie, ponieważ każdy może nieco inaczej uczyć się i zapamiętywać oraz organizować proces uczenia się.
Czym jest uczenie się ?
Uczenie się to proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. („Słownik pedagogiczny” W. Okoń, PWN, Warszawa 1987, s. 327)
W procesie uczenia się należy uwzględniać: różne rodzaje uczenia - uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, rozwijanie zdolności i przekonań, różne sposoby - uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo, uczenie się przez odkrywanie, przez działanie. Warto brać również pod uwagę warunki uczenia się takie jak - wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności oraz rezultaty - przyrost wiedzy i sprawności, rozwój uzdolnień.
Jak zatem uczyć się, żeby się czegoś nauczyć? O czym warto pamiętać?
1. Po pierwsze należy zdać sobie sprawę z tego, że aby się czegoś nauczyć należy poświecić na to czas. Dlatego ważna jest organizacja procesu uczenia się, planowanie, rozkładanie w czasie materiału do nauki. Systematyczne, nawet krótkie powtórki pomagają usystematyzować już poznane zagadnienia, które będą stanowił bazę dla poznawanego nowego materiału. Ponadto człowiek wyrabia w sobie nawyk systematyczności, a dobrze zorganizowane południe pomaga również zaplanować przerwy i wygospodarować czas na relaks.
2. Istotne jest również miejsce, w którym się uczymy. Powinno ono ułatwiać koncentrację uwagi, być czyste, wygodne i dobrze zorganizowane. Zanim zagłębimy się w proces nauki warto jeszcze sprawdzić czy mamy wszystkie potrzebne materiały pod ręką, dzięki temu będziemy bardziej skupieni i będziemy pracować efektywniej. Należy również zadbać o wygodne krzesło, fotel, właściwą pozycję siedząca przy biurku czy stoliku, dobre oświetlenie, odpowiednią temperaturę w pomieszczeniu.
3. Każdy z nas może uczyć się nieco inaczej, stosując nieco inne metody zapamiętywania. Sposób, w jaki najlepiej zapamiętujemy nowe informacje to styl uczenia się. W zależności od dominacji jednego ze zmysłów możemy wyróżnić styl uczenia się wzrokowy, słuchowy i kinestetyczny.
Wzrokowcy uczą się poprzez patrzenie, obserwację, często pamiętają twarze, ale nie pamiętają imion; chętnie robią własne notatki; posiadają zdolność do myślenia obrazowego; ich wypowiedzi są na ogół dobrze przemyślane i z góry zaplanowane; chętnie zapisują swoje myśli, lubią robić listy; dobrze uczą się z diagramów, map, schematów, tabel; cenią sobie porządek w miejscu pracy, lubią patrzeć, rysować; preferują sztuki wizualne.
Słuchowcy z kolei lubią mówić i dobrze im to wychodzi; uczą się słuchając innych; słysząc w rozmowie samych siebie oraz dyskutując z innymi; dobrze zapamiętują muzykę, dialogi; uczą się powtarzając głośno to, co napisał; lubią słuchać np.: wykładów, wyjaśnień oraz długich wypowiedzi własnych. Uczeń – słuchowiec, zapamiętuje materiał nauczania poprzez głośne powtarzanie. Charakterystyczne dla niego jest „głośne myślenie", nucenie pod nosem, powtarzanie poleceń, sprawiających mu trudność. Czyta głośno lub półgłosem. Woli mówić o działaniach niż je oglądać. Dobrze pamięta imiona i nazwiska poznanych osób, ale nie zawsze
Kinestetycy natomiast uczą się najchętniej w ruchu. Angażują się aktywnie w proces uczenia się poprzez stymulacje, odgrywanie ról, eksperymenty oraz uczestnicząc w czynnościach z życia codziennego. Męczą się słuchając wykładów i potrzebują wtedy choćby najmniejszej formy ruchu. Lubią nieporządek. Uczeń kinestetyk uczy się przez wykonywanie czynności i bezpośrednie zaangażowanie, lubi emocje, ruch, pamięta, co sam wykonał. Żeby utrzymać uwagę, musi często zmieniać pozycję ciała i się poruszać. Jego wyobraźnię uruchamia ruch. Kinestetyk często jest impulsywny, jego reakcje są zazwyczaj błyskawiczne. Nie jest odporny na wpływ otoczenia.
Najwięcej osób preferuje jednak różne metody uczenia się zależne od materiału, treści wymagających przyswojenia. Dlatego też warto w procesie uczenia się wykorzystywać wielozmysłowe techniki uczenia się.
4. Różne sposoby zapamiętywania. Mnemotechniki to nazwa sposobów ułatwiających zapamiętanie, przechowywania i przypominania sobie informacji. Najczęściej opisywanymi metodami zapamiętywania są:
Haki pamięciowe - metoda służąca do zapamiętania dużej ilości materiału w ściśle określonej kolejności. Polega na skojarzeniu zapamiętywanych informacji z miejscem. Konieczne jest zapamiętanie każdego elementu w danym pomieszczeniu, aby zachować kolejność zapamiętywanych informacji.
Metoda obrazkowo-liczbowa - metoda ta polega na stworzeniu sobie listy najczęściej
10 słów i skojarzeniu ich ze słowami, które chcemy zapamiętać. Zakładki obrazowe (wieszaki, haki) powinni być zbudowane w taki sposób, aby kształtem czy symboliką przypominały liczbę (to takie słowa podobne do liczb).
Łańcuchowa Metoda Zapamiętywania polega na łączeniu niepowiązanych ze sobą elementów za pomocą obrazów. To tworzenie obrazu do każdego słowa i łączenie ich we własną zabawną historyjkę, wykorzystując kolorystykę, wyolbrzymienia, absurd, humor, swoją osobę, itp.
Akrostychy polegają na utworzeniu zdania, które pomoże zapamiętać kolejne elementy informacji. Pierwsze litery zdania są początkowymi literami elementów do zapamiętania. Warto pamiętać, że przede wszystkim zdanie musi być twórcze i łatwe do zapamiętania dla osoby posługującej się tą metodą. Przykład .: Na Ekranie Siedzi Wrona (kierunki geograficzne).
Akronim (skrótowiec) to stworzenie słowa (wyrażenia) skróconego z pierwszych liter wybranej nazwy. Można je wykorzystać w szybkim zapamiętywaniu poprzez twórcze, samodzielne i kreatywne stworzenie (wymyślenie) słowa lub wyrażenia, w którym pierwsze litery odnoszą się do informacji, które chcemy zapamiętać. Słowo (wyrażenie) nie musi być sensowne, ale łatwe do zapamiętania dla osoby, która posługuje się tą metodą. Przykład: KOT pomoże zapamiętać nam taką listę zakupów: Koperek, Oliwa, chleb Tostowy.
Warto również znać prawa rządzące naszą pamięcią, do których należy m.in: reguła powtórek, zrozumienia, koncentracji czyli skupienia się na tym czego się uczymy, przydatności - łatwiej uczymy się tego, co możemy potem wykorzystać w naszym życiu i jest nam potrzebne. Pomóc zapamiętać nowe informacje może też - numerowanie lub grupowanie informacji, stosowanie kolorów dla podkreślenia ważnych treści, stosowanie rytmów w powtórzeniach i rymowanek np.: „-uje się nigdy nie kreskuje”. (Na podstawie materiałów ze szkolenia EDUMACH – Pamięć).
5. Korzystajmy z różnych źródeł wiedzy, prośmy o pomoc jeśli jej potrzebujemy. Dodatkowe źródła wiedzy typu: film edukacyjny, gry i zabawy edukacyjne, prezentacja Power Point, książka, artykuł, mogą poszerzyć nasze spojrzenie na temat i pomóc przyswoić go w inny sposób, a może nawet rozbudzić zainteresowanie nim. Pamiętajmy, że bogatym źródłem wiedzy jest Internet, ale należy korzystać z nieco z rozwagą.
Nie obawiajmy się prosić o pomoc i pytać jeśli czegoś nie rozumiemy. Każdy ma do tego prawo. Powiedzenie - „kto pyta nie błądzi” uczy nas, że korzystając z doświadczenia i mądrości innych ludzi, nie popełnimy tych samych błędów. Do niektórych osób trafi wyjaśnienie nauczyciela, wykładowcy, do innych rodzica, korepetytora, a są i takie osoby, które dopiero po omówieniu tematu z kolegą lub koleżanką rozumieją np.: jak należy rozwiązać zadanie.
6. Pamiętajmy o odpoczynku, relaksie, aktywności fizycznej. Przerwy w nauce są niezmiernie ważne dla podtrzymania odpowiedniej koncentracji. Osoby zdekoncentrowane działają nieefektywnie. Przerwa na „zażycie” odrobiny ruchu np.: spacer z psem, dodatkowe zajęcia sportowe, przejażdżkę rowerową, aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu to prawdziwy relaks dla naszego mózgu. Czasami po dużym wysiłku fizycznym potrafimy lepiej skupić się na tym czego się mamy nauczyć i szybciej to zapamiętamy. Pamiętać należy również, że do nauki warto przystąpić wypoczętym, wyspanym, zrelaksowanym. Działanie w stresie nie przyniesie pożądanych efektów uczenia się.
7. Motywacja. Bardzo ważne w procesie nauki jest pozytywne nastawienie, wiarę w siebie
i możliwość opanowania materiału. Motywację na pewno wspiera świadomość celu dla którego się uczymy, czyli wiedza – po co i dlaczego się uczymy. Można być zmotywowanym wewnętrznie - uczyć się dla siebie lub zewnętrznie – uczyć się dla nagrody. Pojęcie „nagrody” może być różne zależnie od osoby i jej wieku, może to być np.: pochwała, naklejka, dobra ocena, drobna słodycz,
a może wyjazd do kina, wymarzona zabawka, gra. I tu wskazówka dla rodziców - nagroda powinna być dostosowana do wysiłku włożonego w proces nauki i opanowanego zakresu materiału. Nie za każda ocenę i sprawdzian dziecko oczekuje nagrody rzeczowej. Czasami poświecenie dziecku uwagi i czasu może być najlepsza nagrodą, jaką sobie wymarzy!
8. Najlepiej pamiętamy to co sami zrobiliśmy. Jeśli sami czegoś doświadczymy, spróbujemy, wykonamy przykładowe zadania, wówczas poprzez zaangażowanie włożone w daną aktywność łatwiej odtworzymy ją w pamięci. A więc – działać, odkrywać, ćwiczyć, ćwiczyć i jeszcze raz ćwiczyć!!!!
Oferta Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dotycząca rozwijania umiejętności uczenia się.
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ma bogatą ofertę zajęć dotyczącą metod i technik uczenia się oraz skutecznego zapamiętywania dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjum
i szkół ponadgimnazjalnych. Zajęcia prowadzone na terenie szkół które co roku cieszą się dużą popularnością to m.in.: „Jak się uczymy?”, „Główka pracuje”, „Powtórka z uczenia”, „Metody
i techniki uczenia się”. Tematyka dotycząca organizacji procesu uczenia się oraz sposobów zapamiętywania jest również skierowana do rodziców w ramach pedagogizacji organizowanej na terenie szkół m.in. w ramach tematu - „Jak się uczyć, aby się czegoś nauczyć?”. W tym roku szkolnym 2017/2018 tematyka zajęć z tego zakresu skierowana zarówno do uczniów, jak i ich rodziców została poszerzona.
Z uwagi, iż większość badań na jakie zgłaszani są uczniowie przez rodziców to ogólne lub wycinkowe trudności w nauce, również w ramach diagnostyki określamy m.in. styl uczenia się starszych dzieci. Pomaga to ukierunkować naukę na terenie domu, dobrać odpowiednie metody uczenia się i sposoby zapamiętywania do indywidualnych preferencji.
W nowym Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 25.08.2017r., poz. 1591) , znalazła się nowa forma pomocy - zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się, które mają być zorganizowane dla uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się. Zajęcia te mogą stanowić ważny element pracy z dzieckiem mającym niepowodzenia dydaktyczne, ponieważ przez wskazanie, jak się uczyć, pomoc w zorganizowaniu i ukierunkowaniu tego procesu, ćwiczenia doskonalące m.in. pamięć czy koncentrację uwagi, uczeń będzie mógł osiągać sukcesy na miarę swoich możliwości.
Przed nami koniec I semestru, który jest często momentem refleksji dla ucznia nad swoimi osiągnięciami i planowaniem „poprawy” na koniec roku szkolnego. Mam nadzieje, że ten artykuł pomoże rodzicom oraz uczniom zastanowić się co zatem można zrobić, aby ten cel zrealizować.
Literatura:
F. Boucher, J. Avard „Podręcznik skutecznego uczenia się”
C. Drapeau „Jak uczyć się szybko i skutecznie”
M. Taraszkiewicz „Jak się uczyć lepiej?”
materiały ze szkolenia internetowego www.edummach.pl
materiały ze stron internetowych www.ore.edu.pl, www.szybkanauka.mkbe.pl
- autor: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Wąbrzeźnie